با حضور دکتر تورج افشون، کارشناس مسائل عراق
انتخابات پارلمانی ۱۰ اکتبر عراق از اهمیت خاصی در فضای سیاسی این کشور و ژئوپلیتیک منطقه غرب آسیا برخوردار شده است به ویژه آنکه پیروزی جریان صدر با بیش از ۷۰ کرسی و کاهش چشمگیر کرسی های ائتلاف فتح به رهبری هادی العامری به ۱۷ عدد، بحث های فراوانی را میان جامعه نخبگانی و کارشناسی کشور برانگیخته است که عراق پساانتخابات به کدام سمت و سو خواهد رفت و روابط عراق با جمهوری اسلامی ایران و دیگر بازیگران منطقه‌ای به چه شکلی سامان خواهد یافت؟
از این رو، کارگروه بین‌الملل هسته بازاریابی سیاسی مرکز رشد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام نشست تخصصی با حضور دکتر تورج افشون کارشناس مسائل عراق در روز سه شنبه ۲۰ مهر در بستر فضای مجازی برگزار کرد که در ادامه مشروح نکات نشست گزارش می‌شود.
وضعیت انتخاباتی عراق
دکتر افشون کارشناس مسائل عراق با تبیین ساختار حکومتی این کشور به بازخوانی انتخابات اخیر عراق پرداخت و اشاره کرد: بعد از سقوط صدام حکومتی که شکل گرفت نظام پارلمانی بود. ۵ انتخابات پارلمانی تا کنون برگزار شده است. انتخابات ۲۰۲۱ به‌صورت زودهنگام برگزار شد که حاصل اعتراضات اکتبر ۲۰۱۹ تصور می‌شود. این انتخابات نسبت با دوره‌های قبلی متفاوت است. عراق در ۴ انتخابات قبلی به‌صورت استانی انتخابات را برگزار می‌کرد و احزاب در استان‌ها انتخاب می‌شدند. اما پس از اعتراضات سال ۲۰۱۹ قانون انتخابات قبلی تغییر کرد و به ۸۳ شعبه انتخاباتی تقسیم شد.
از دلایل اصلی کاهش رأی برخی جریان‌ها همین تغییر قانون اساسی عراق بوده است. جریان صدر در این انتخابات به‌صورت غیرمترقبه ظاهر شد و کرسی‌های بالا را کسب کرد و پیشتاز جریانات شیعه شد. جریان دوم پیروز ائتلاف تقدم به رهبری حلبوسی رئیس پارلمان عراق و جریان سوم ائتلاف قانون به رهبری نوری مالکی بوده است. جریان چهارم حزب پارتی و جریان پنجم جریان فتح به رهبری هادی عامری شد.
جریان نسل جدید در کردستان عراق از شگفتی‌های امسال بود که ۹ کرسی را کسب کرد. در انتخابات ۲۰۱۸ جریان صدر ۵۴ کرسی کسب کرد و فهرست فتح با ۴۸ کرسی دوم شد. اما در ۲۰۲۱ تفاوت‌های زیادی دیده می‌شود. از همین رو، جریان‌های مختلف سیاسی نسبت به نتایج انتخابات اعتراض دارند. می‌شود ادعا داشت جریان فتح که نماینده مقاومت به‌حساب می‌آید افت چشمگیری داشته است.
میزان مشارکت در انتخابات ۲۰۱۸ بیش از ۴۴ درصد بود اما در انتخابات ۲۰۲۱ آمار مشارکت پایین آمد. اتفاق جالب این انتخابات صدور بیانیه مرجعیت دینی بود که به‌نوعی مشارکت در انتخابات را واجب کفایی دانستند و مردم را به حضور حداکثری دعوت کردند. هرچند میزان مشارکت کمتر از دوره‌های قبلی شد.
استان‌های شیعه به ندای مرجعیت لبیک گفتند و هرچند کمتر از دوره‌های قبل اما مشارکت حدود ۴۰ درصدی داشتند مانند بصره، دیوانیه و نجف. استان‌های سنی‌نشین هم بالای ۴۰ درصد مشارکت داشتند غیر از بغداد که از همه استان‌ها پایین‌تر بود. در استان‌های کردی مثل دهوک آمار بالای ۵۴ درصد بود و به نسبت سنی‌های عرب مشارکت بیشتر بود. اما نکته مهم در این انتخابات، تصاحب نزدیک به ۲۰ کرسی پارلمان توسط مستقل‌ها است.
شاخص‌های جریان صدر
دکتر افشون در بخش دوم از صحبت‌های خود به ویژگی‌های جریان صدر پرداختند و بیان داشتند: این جریان پس از سقوط صدام به‌عنوان یک جریان ضدآمریکایی خواهان تشکیل حکومت شد. به‌طورکلی جریان صدر تشتت سیاسی زیادی نسبت به تشکیل حکومت، پارلمان و حتی تقنین داشته و دارد اما با داشتن پتانسیل نظامی بالایی یک زاویه‌هایی با گروه‌های مقاومت هم پیدا کرده است. این گروه قائل به مقاومت درون سرزمینی است و به مقاومت در فرای مرزها اعتقاد ندارند.
به نظر می‌آید با پیروزی صدری‌ها در انتخابات پارلمان، کتله اکبر (فراکسیون اکثریت) را خواهد داشت و در تعیین رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر نقش اصلی را ایفا خواهند کرد. هرچند ائتلاف‌های قانون نوری مالکی، فتح و طیف فالح فیاض بتوانند مقداری جریان صدر را کنترل کنند.
شرایطی که مقتدی صدر اعلام کرد عرصه را بر حشدالشعبی تنگ می‌کند و با جریانات شیعه اسلام‌گرا تناسبی زیادی ندارد. البته این جریان از عرصه ضدآمریکایی خودش عقب‌نشینی نکرده است و می‌توان امیدوار بود که برای اخراج آمریکا از عراق اراده جدی داشته باشد. کاظمی در این مدت مذاکراتی با امریکا انجام داد که آمریکا از آن به‌نوعی پیروز خارج شد و هنوز در عراق پایگاه دارند.
می‌توان پیش‌بینی کرد که دولت بعدی خیلی در معیشت عراقی‌ها موفق نباشد و رانتی بودن ساختار حکومت به‌سختی تغییر می‌کند. احتمال دارد با مواضع اخیر مقتدی صدر، پای عربستان و امارات در عراق بیشتر باز شود. یک سناریو این هست که صدری‌ها با حلبوسی و حزب پارتی ائتلاف تشکیل دهند و کار برای امارات راحت‌تر شود. بااین‌حال پارتی با خروج نیروهای آمریکایی با صدری‌ها موافق نیست.
به نظر نمی‌آید که روابط عراق با جمهوری اسلامی ایران با پیروزی صدری‌ها تغییر اساسی کند به‌ویژه آنکه ائتلاف نوری مالکی با بیش از ۴۰ کرسی می‌تواند حامی مواضع ایران باشد. در مجموع ایران منابع قدرتی در عراق دارد به‌ویژه در حوزه نرم که به این سادگی قابل حذف شدن نیست و احتمالاً روابط اقتصادی بین دو کشور بیشتر گسترش یابد.
وی افزود: پیش‌بینی می‌شود گزینه صدری‌ها بیشتر متمایل به کاظمی باشد و حداقل تفکر کاظمی در دوره بعد تداوم پیدا کند. در واقع، دموکراسی در عراق توافقی است و لابی‌های بیرون از پارلمان نقش اصلی را در تعیین رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و رئیس مجلس بازی می‌کند. هرچند نگاه مقتدی صدر، به کنترل درآوردن گروه‌های مسلح رقیب است تا انحلال کامل حشدالشعبی چراکه حشد یک گروه قانونی و تثبیت شده است.
در پایان ایشان به نقش بازیگران منطقه‌ای در انتخابات عراق اشاره کردند و گفتند: جریان متمایل به ترکیه یعنی نجیفی بازنده اصلی این انتخابات بودند. اما از مجموع کرسی‌های شیعه کم نشد و ایران، عربستان (طیف خمیس خنجر) و امارات (طیف حلبوسی) به طور مشترک احزاب متمایل به خودشان را در پارلمان می‌بینند.
گفتنی است؛ بررسی پرونده کشور عراق از ابعاد گوناگون بین‌المللی در دستور کار هسته بازاریابی سیاسی قرار گرفته است و نشست‌های تخصصی دیگری در آینده نزدیک پیرامون کشور عراق برگزار خواهد شد.
