کرونا و نظم جهانی

اپیدمی کرونا دو رکن اساسی و سیستماتیک اقتصاد جهانی و امنیت جهانی را به هم ریخته و آنتروپی جوامع را افزایش داده است. تزلزل این دو ستون می تواند به طور مستقیم بر نحوه شکل گیری آینده یک سیستم منظم جهانی تأثیر سختی بگذارد.

امیرحسین عرب‌پور

🏤 دانشگاه امام صادق(ع)
🎓 پژوهشگر حوزه بازاریابی سیاسی بین الملل

آنتروپی کمیتی ترمودینامیکی است که اندازه‌ درجه بی‌نظمی در هر سیستم را نشان میدهد. هر چه درجه بی‌نظمی بالاتر باشد، آنتروپی نیز بیشتر میشود. حال جهانی که آنقدر غرق در تکنولوژی و صنعت بود و دم از دهکده واحد منظم میزد انگار دچار یک آشوب پیچیده ای شده و تصویر منظم و بی خط و خش خود را از دست داده است. همچون بی نظمی در بین مولکول ها!!!

وقتی سخن از نظم در روابط بین الملل به میان می آید می توان آن را به عنوان نمودی از امر سیاسی و اعتبار کشورها دانست. امروز امر اصلی تقریبا همه کشورهای دنیا، مسئله امنیت زیستی است که به واسطه شیوع ویروس کویید ۱۹، حیات انسانی را در کنار مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تحت تاثیر جدی قرار داده است. بر همین اساس، کرونا باعث بر هم خوردن نظم جهانی شده و انعکاس افزایش عجیب و با شیب تند آنتروپی در بین کشورها است. نحوه رویارویی کشورها با این ویروس میکروسکوپی و چندگرمی نشان از بر هم خوردن تصویر منظم جهان است. نکته آن است که در جوامع مختلف، افراد در مواجهه با خطر تهدید کرونا، خواهان ورود دولت ها و ساختار قدرت به این امر بوده و انتظار دارند دولت هایشان در مقابله با تهدیدات زیستی واکنشی قوی بروز دهند و این ویروس را هرچه سریعتر مهار کنند.

یکی از ابزارهای نظم جهانی، ایجاد یک تصویر واحد و ترویج پیام مشترک است. این تصویر یکپارچه میتواند با حرکت منظم اقتصاد جهانی، روند معمول و روبه ترقی جوامع در زندگی و ارتباطات وسیع تولید شود. در حال حاضر همه کشورها امیدشان به همکاری و اتحاد برای کنترل کرونا هست اما به عنوان مثال اروپایی که نشان از وحدت، پول واحد و بی مرز بودن کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود حال این کشورها با شیوع کرونا در این قاره، مرزهای خود را بر روی یکدیگر بستند و خط مشی کاملا جداگانه ای را پیش گرفتند. مواضع بریتانیا در مواجهه با بحران کرونا، در تناقص کامل با مواضع دیگر کشورهای اروپایی است. این نشان از عدم همکاری کشورهای منطقه دارد که در گذشته ای نه چندان دور دارای نظم واحدی بوده اند. از سوی دیگر، عملکرد و رفتار ترامپ زمینه کرونا، عدم اعتماد و پایان همکاری بازیگران بین المللی را تقویت می کند. عملکرد ضعیف و بی تفاوت نسبت به مسئله کویید ۱۹، نظم خودساخته مدرنیته را به چالش کشیده است. اما تغییر در رفتار بازیگران بین المللی برای ادامه همکاری، ایجاد شرایط سخت بواسطه شیوع کرونا که به دنبال آن زمینه همکاری های تجاری، اقتصادی، سفر و … که الزامات ایجاد دهکده جهانی بود را تحت الشعاع قرار می دهد و ادامه شیوع کرونا، می تواند بستری برای قطع ارتباط همکاری بازیگران عرصه بین المللی شده و نهایتا تحقق رویای تشکیل دهکده جهانی و به نوعی نظم نوین جهانی مورد خواست امریکا را با معضلاتی جدی مواجه کند.

در واقع، اپیدمی کرونا دو رکن اساسی و سیستماتیک اقتصاد جهانی و امنیت جهانی را به هم ریخته و آنتروپی جوامع را افزایش داده است. تزلزل این دو ستون می تواند به طور مستقیم بر نحوه شکل گیری آینده یک سیستم منظم جهانی تأثیر سختی بگذارد:

• اقتصاد جهانی

نوسانات اقتصاد جهانی باعث تعمیق لطمات اقتصادی بزرگ در آینده خواهد شد. در حال حاضر شاخص های اقتصادی دوباره زیرو رو شده، بسیاری از صنایع زیربنایی کشورها به تعطیلی کشیده شده و توریسم بحرانی عجیب را در خود نظاره میکند. این بیماری، آمار رشد اقتصادی چین را معکوس، روند تولید در این کشور را مختل کرد و لوکوموتیو اقتصاد اروپا با سرایت بیماری به کشورهای ایتالیا، فرانسه، آلمان و اسپانیا متوقف شد. کرونا آمریکا را نیز وارد بحران کرده است. با وجود مداخله عظیم ۷۰۰ میلیارد دلاری بانک مرکزی آمریکا، بازارهای مالی واکنش خوبی از خود نشان ندادند. کارشناسان اقتصادی ادعا میکنند که حجم اقتصاد جهانی دائما کاهش خواهد یافت. بنابراین، اپیدمی کرونا ممکن است اقتصاد جهانی را به جای یک بحران مقطعی در یک بحران تاریخی فرو برد و یک تغییر وضعیت ساختاری در نظم جهانی را به ارمغان آورد.

• امنیت جهانی

موارد ابتلا و مرگ به ویروس کرونا لحظه به لحظه در سراسر جهان در حال افزایش است و براساس گزارشهای موجود تا لحظه نگارش این یادداشت، در سراسر جهان  نزدیک به ۲۸۶ هزار  نفر مبتلا شده و بیش از ۱۱ هزار و ۵۰۰ نفر فوت کرده اند. با افزایش هراس در جامعه و مشاهده شدن لطمات ناشی از شیوع بیماری کرونا، آشوب های اجتماعی و بحران های سیاسی  به بار خواهد آمد که می تواند سب بروز هرج و مرج گردد. بر همین اساس، تاب آوری دولتها و به تبع آن ملت ها مورد آزمون جدی قرار خواهد گرفت. در واقع، همه کشورها سعی می کنند تا در وهله اول خود را نجات دهند. چین، ایتالیا، فرانسه، ایالات متحده آمریکا، اسپانیا و بسیاری از کشورهای اروپایی کانون اصلی این ویروس و تبعات آن شده اند. همه کشورها تقریباً قصد دارند ارتباطات هوایی را با یکدیگر ببندند. فرانسه اعلام کرده است که تمام مرزهای زمینی را بسته است. از سوی دیگر، دور دوم انتخابات محلی در فرانسه به تعویق افتاده و تجمعات و گردهمایی‌های بیش از ۵۰۰ نفر در انگلیس لغو شده است، همه فروشگاه‌ها به جز داروخانه‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی در ایتالیای به شدت بحرانی تعطیل و قرنطینه سراسری اعلام شده است. اسپانیا هم اعلام کرده که مدیریت بیمارستانهای خصوصی به دولت منتقل میشود. در هلند، برای نخستین بار از زمان بحران نفتی سال ۱۹۷۳، نخست وزیر این کشور خطاب به ملت خودش سخن گفته است. در آمریکا که ترامپ تا چندی پیش سعی در ساده جلوه دادن کرونا برای مردم کشورش داشت، خرید تسلیحات و اسلحه در مناطقی که بیشتر از این ویروس تحت تأثیر قرار گرفته، افزایش یافته است. این جو رعب و وحشت می تواند منجر به مشکلات عمیق در زمینه امنیت ملی کشورها شود و سپس باعث ایجاد اثرات عمیق ملی و بین المللی گردد.

نتیجه گیری

به نظر می رسد شیوع ویروس جدید کرونا (Covid 19) که در ماه ژانویه از استان ووهان چین آغاز شد و در مدت کمتر از سه ماه در سراسر جهان شیوع یافت، سیستم جهانی را عمیقاً لرزان کرده است. سیاست دنیا در ده سال گذشته شاهد تحولات متعدد جهانی بوده است. به دنبال حملات۱۱ سپتامبر، نظام جهانی مجبور شد با یک بحران امنیتی روبرو شود. اما با ظهور و گسترش داعش، بحرانهای امنیتی در مقیاس جهانی عمیق تر شد. در سال ۲۰۰۸ ، کل جهان با یک بحران مالی روبرو شد. با وجود دهه ای که گذشت اوضاع سیستم جهانی به جای اینکه بهبود یابد بدتر شد. با این حال اپیدمی بیماری کرونا به بحرانی بسیار عمیق تر از آنچه که انتظار می رفت تبدیل شده و به طور فزاینده ای آینده سیستم جهانی و تصویر منظم آن را نامشخص کرده است.