چهارمین وبینار تخصصی هسته بازاریابی سیاسی مرکز رشد سه شنبه ۷ اردیبهشت ماه با موضوع انتخاب درست برگزار شد. این وبینار که با حضور آقایان دکتر سعید لیلاز و دکتر پرویز امینی به صورت زنده از صفحه اینستاگرام هسته بازاریابی سیاسی پخش شد به توصیف وضعیت ایران ۱۴۰۰ و انتخاب کاندیدای درست در ریاست جمهوری سیزدهم پرداخته شد.
دکتر لیلاز ابتدا با در نظر گرفتن ۳ جریان اصلی در کشور (اصلاح طلب، اصولگرا و پایداری) به نامساعد بودن شرایط کشور به ویژه از جنبه های اقتصادی برای این جریان ها اشاره کردند. در واقع، همه این کاستی ها صرفا بر عهده قوه مجریه یا دیگر قوا و حتی کل نظام نیست و به خاطر آنکه ماهیت انقلاب اسلامی خارج از کنترل جمهوری اسلامی است، این مشکلات و چالش هایی که امروز در جامعه داریم ناشی از همین پویایی و زنده بودن انقلاب اسلامی است. به عنوان مثال، تجلی اصلی انقلاب اسلامی در استقلال خواهی آن بوده و همین مسئله منشاء اصلی تعارض ایران و امریکا شده است.
وی در ادامه با نگاهی تاریخی به ۱۰۰ سال گذشته ایران، این دوران را دوران گذار قلمداد کرد و تلاطم های اجتماعی ایران امروز را حاصل ۴ شعله در یک سده اخیر دانست. این ۴ عامل عبارتند از رشد جمعیت، مهاجرت، افزایش قیمت نفت و روابط بین الملل. از نیمه دهه ۱۳۳۰ ایران با یک انفجار جمعیت روبرو میشود به گونه ای که از ۲۰ میلیون نفر به حدود ۷۰ میلیون میرسد. در بحث مهاجرت از اواسط دهه ۱۳۴۰ تا اواخر دهه ۱۳۶۰ با مهاجرت روستانشینان به شهر تلاطم های بسیار شدیدی به وجود می آید که از دید بنده مهاجرت عامل اصلی انقلاب اسلامی بوده است. تحولات نفت و رشد تولید و قیمت آن از دیگر عوامل تلاطم اجتماعی ایران است؛ به گونه ای که دهه ۵۰ درآمدهای نفتی کشور به شدت افزایش پیدا کرد و برنامه های عمرانی کشور عمدتا به خاطر درآمدهای سرشار نفت پیگیری شد. روابط بین الملل عامل چهارم در تلاطم ها است که خود ناشی از افزایش قیمت نفت بوده است. به محض اینکه ایران از لحاظ ژئوپلیتیکی و نفت مهم میشود دخالت قدرت های جهانی در ایران افزایش پیدا میکند. اشغال ایران توسط متفقین به خاطر نزدیک شدن هیتلر به استالینگراد و شاخه های نفتی بود.
از میان این عوامل مهاجرت و رشد جمعیت و قیمت نفت به یک ثباتی رسیده اند. بر همین اساس، تحولات بین المللی و فشارهای جهانی نیز بر ایران اثرات کمتری پیدا کرده است. این فشارهای ۳ سال گذشته آخرین فشارهای بین المللی بر ایران بوده و دیگر فضای بین المللی اثرات زیادی بر ما نخواهد گذاشت.
تحلیلگر اقتصاد سیاسی در بخش پایانی نکات خود به مشکلات فعلی جامعه ایران در آستانه انتخابات ۱۴۰۰ توجه داشتند و گفتند اساس مشکلات کشور در حال حاضر ۳ مورد است؛ فساد ساختاری، فقدان کارآمدی و عدم انسجام.
کسی که میخواهد رئیس جمهور شود باید مبارزه با فساد و رانت را در اولویت خود قرار دهد. مسئله بعدی فقدان کارآمدی است که بیشتر مشکلات اقتصادی از همین ناشی میشود و صرفا در دولت نیست و کل شاکله را در برگرفته است. مسئله سوم عدم انسجام و حاکمیت دوگانه در کشور است. یعنی دوطبقه اجتماعی در یک قدرت سهیم میشوند و موقتی هستند. بر همین اساس معتقدم از سال ۹۶ به بعد آینده ایران از بناپارتیسم عبور میکند. نظام فعلی به بن بست رسیده و جایگزینی هم ندارد. از درون همین نظام یک بناپارتی پیدا میشود که نظام فعلی را استحاله میکند و یکدست میشود. بعد از آن ایران به ثبات میرسد.
در بخش دیگری از وبینار آقای دکتر پرویز امینی به بحث تحلیل جامعه شناختی سیاسی انتخابات ۱۴۰۰ پرداختند. از دید وی و بر اساس تجارب انتخابات های قبلی، مسئله نقاط نزاع در انتخابات خرداد امسال نیز بسیار کلیدی است. در حقیقت، شخصیت ها و جریان های سیاسی بر سر کلیات به نزاع نمی‌پردازند و بلکه روی برخی نقاط به نزاع می‌پردازند. بنابراین برای انتخابات ۱۴۰۰ هم ناگزیر به شناخت نزاع ها و شکاف ها هستیم. مثلا در سال ۸۴ نقطه نزاع مسئله عدالت در برابر فساد شد و در سال ۱۴۰۰ دستکم ۴ نزاع وجود دارد:
– نزاع عدالت در برابر نابرابری
مسئله شکاف و نابرابری و رانت و فساد امروز در دولت توسعه گرای فعلی به اوج رسیده است. در حقیقت، در پایان دولت ها نزاع هایی بسیار برجسته می شود که مخالف با وضع موجود ناشی از اقدامات دولت است. بنابراین فرد بعد از روحانی کسی است که بتواند یک غیریت و ضدیتی با دولت فعلی پیدا کند.
– نزاع کارآیی و عملگرایی در برابر حرف و بروکراتیزه شدن
این عامل هم ناشی از اقدامات دولت فعلی و وضعیت موجود است. به نوعی که رئیس جمهور فعلی اصلا تجربه اجرایی ندارد و تحرکش کم است.
– نزاع داخل در برابر خارج
رویکردهای مختلفی وجود دارد که مسئله اصلی در سیاست خارجی و هسته ای و دیپلماسی است. پس کسانی میتوانند در این عرصه موفق باشند که زبان دنیا را بدانند و دیپلمات باشند. در ۴۰ سال گذشته در جمهوری اسلامی اینقدر جامعه ایران به سیاست خارجی شرطی نشده بود و همین فایل صوتی ظریف، به بالا بردن شکاف داخل و خارج کمک کرد.
– نزاع مشارکت در برابر تحریم انتخابات
در وضعیت فعلی، نارضایتی عمومی بسیار بالا رفته است و برخی از گروه ها معتقدند که انتخابات برای آنها دیگر اثری ندارد و بر همین اساس تمایل زیادی به حضور پیدا نمی کنند. گروه ها و شخصیت های سیاسی مثل اصلاح طلب ها و جریان احمدی نژاد هم می توانند روی مشارکت یا تحریم اثر بگذارند.
دکتر امینی در بخش پایانی نکات خود به گفتمان های دارای مزیت های نسبی در انتخابات ۱۴۰۰ اشاره کردند و گفتند ۳ گفتمان اصلی وجود دارد:
- گفتمان عدالت که برون ساختاری اش احمدی نژاد هست و درون سازمانی آن آیت الله رئیسی
- گفتمان توسعه و عملگرایی که لاریجانی در یک طرف و قالیباف و سعیدمحمد در طرف دیگر هستند.
- گفتمان داخل و خارج که ظریف و لاریجانی در یک طرف و جلیلی در طرف دیگر نمایندگی می کنند.
در همین راستا ۳ سبد رای هم می توان ارزیابی کرد؛ سبد اول آرای مردم پایگاه ایدئولوژیک و ارزشی است که از نظر عددی مهم نیستند اما کیفیت رای آنها مهم است. دومین سبد رای، در اختیار گفتمان هاست. کسانی موفق هستند که بتوانند یک گفتمانی را در مقابل مردم نمایندگی کنند. سومین سبد رای محصول سیاست ورزی و کنشگری است. سیاست ورز کسی است که بتواند محدودیت های ساختاری پیرامونش را کاهش دهد و امتیازات ساختاری را افزایش دهد. مثلا احمدی نژاد در ۸۸ با کنشگری سیاسی خودش توانست پیروز شود.
