نویسنده : سعید نادری‌اصل پژوهشگر هسته بازاریابی سیاسی مرکز رشد دانشگاه امام صادق(علیه السلام)
با اندکی تامل پیرامون فلسفه انتخابات و بررسی تاریخ شکل گیری چنین نهاد اجتماعی در ایران و کاووشی پیرامون آن در پسا انقلاب درخواهیم یافت اساسا این نهاد اجتماعی برای افزایش میزان مشارکت سیاسی مردم، رشد سیاسی مردم، افزایش همبستگی جامعه در مقابل مسائل و مشکلات کشور، تأسیس شده است. در واقع انتخابات قرار بوده است که ضمن تحقق گردش نخبگان و جلوگیری از تمرکز قدرت در یک جریان خاص، اختیارات سیاسی مردم را افزایش دهد. همچنین مردم در خلال انتخابات به دنبال انتخاب نامزدی درست برای رسیدن به رفاه و سعادت بیشتر بوده اند.
چه نامزدی، نامزد درست و شایسته است؟
پاسخ به این سوال که «چه نامزدی، نامزد درست و شایسته است؟» اساس فرآیندی است که مردم در جریان تبلیغات به دنبال آنند. در کشاکش تبلیغاتی که هر کدام از نامزدهای انتخاباتی دارند، مردم تلاش میکنند تا بهترین گزینه را به زعم خود انتخاب کنند. واضح است که مردم هیچگاه به دنبال انتخاب یک فرد بی کفایت، خسته، افراطی و بی برنامه نبوده اند. و همیشه مردم تلاش کرده اند که بهترین گزینه را برای تحقق آرمان های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی انقلاب اسلامی انتخاب کنند. آنها به دنبال گزینهای بوده اند که کاردان بوده، مشکلات کشور را رفع کرده، موانع اقتصادی را کم یا برطرف کرده، تهدیدات نظامی و سایه جنگ را برطرف ساخته و در نهایت بتواند تحولی را در کشور ایجاد کند.
مردم چگونه نامزد شایسته را انتخاب خواهند کرد؟
گفتن این جمله که «مردم تنها عامل انتخاب یک شخص نادرست برای انتخابات نیستند» بیراه نخواهد بود. چراکه اساسا مردم شناختشان را از این نامزدها تنها از طریق تبلیغات به دست می آورند، هرچند مردم میتوانند با مرور حیات سیاسی افراد شرکت کننده در انتخابات و پرسش از افراد مطلع نیز اطلاعاتی را در خصوص هرکدام از نامزدهای انتخابات به دست آورند، لکن واقع امر آن است که عمده شناخت مردم از نامزدهای انتخاباتی در خلال فرآیند تبلیغات انجام میشود. بنابراین ضمن آنکه مردم باید در فرآیند تبلیغات هوشیار بوده و از دو راه دیگر پرسش از افراد مطلع و بررسی حیات سیاسی افراد شرکت کننده نیز استفاده کنند، نامزدها نیز باید در یک رقابت درست شرکت نموده و خود را در معرض انتخاب مردم قرار دهند.
رقابت درست، چه رقابتی است؟
سوالی که اکنون مطرح میشود این است که به راستی «رقابت درست، چه رقابتی است؟». پاسخ به این سوال نیز خود یکی از ملاکها و راههایی میتواند باشد که مردم در ضمن توجه به آن بتوانند به یک انتخاب درست دست یابند. یعنی غیر از آنکه نامزدها بایستی به رقابت درست توجه داشته و تلاش کنند که خود را با بهترین شیوه ممکن در معرض انتخاب مردم قرار دهند، مردم نیز بایستی توجه کنند که کدام یک از نامزدها از شیوه درست و رقابتی درست دنباله روی کرده و همین خود میتواند یکی از بهترین ملاک ها برای یک انتخاب درست باشد.
ملاک های یک رقابت درست کدامند؟
واضح است که عقل، مصالح کشور، آینده مردم، کارآمدی شخص انتخاب شده و صداقت نامزد منتخب است که میتواند معیاری برای ارائه ملاک های یک انتخاب درست باشد. بنابراین اگر قرار باشد با رجوع به این معیارهای و منابع ملاک هایی را برای یک رقابت درست بیابیم، شاید بتوان گفت یک رقابت درست رقابتی است که:
۱٫ التزام به تحول درون نظام: بهترین شکل ادامه یک حکومت در عین ثباتی که می بایست داشته باشد، تحول است. تحول یعنی اصلاح روندهایی که تاکنون اشتباه بوده است و اکنون می بایست برای رسیدن به پیشرفت، آن ها را اصلاح و جبران کرد. البته که چنین تحولی مستلزم آن است که نظام سیاسی کشور به درستی فهم شود و با اعتقاد به آن عمل اصلاح انجام پذیرد، لذا اولین ملاکی که میتوان برای یک رقابت صحیح یاد کرد، التزام به تحول درون نظام است.
۲٫ قانون اساسی باید ملاک باشد: چنانچه قرار باشد که اصلاحاتی به نفع مردم انجام پذیرد و رقابتی برای تحقق چنین اصلاحاتی اتفاق بیافتد، لازم است که نامزدها در جریان تبلیغات و رقابت انتخاباتی خود، به قانون اساسی منتخب مردم پایبند باشند.
۳٫ بداخلاقی، بی حرمتی و تهمت ممنوع است: اگر قرار باشد هدف بالایی چون پیشرفت و رشد کشور و رفاه مردم محقق شود، لازمه اش آن است که این هدف را با وسیله ای مشروع و اخلاقی به دست آورد و محقق نمود. چراکه اساسا هیچ هدف مشروعی با یک وسیله نامشروع محقق نخواهد شد.
۴٫ رقابت بایستی برای خدمت به مردم باشد: انتخابات میتواند مایه اتحاد باشد، تشجیع کننده سرعت عمل و پیشرفت باشد، لذا رقابت نامزدها برای آنکه سهمی را متناسب با لیاقتشان برای خدمت به مردم کسب نمایند، رقابت درستی است. چراکه لازمه تحقق هدف پیشرفت کشور، داشتن هدف مقدس و والای خدمت به مردم است.
۵٫ رقابت درست، رقابتی منصفانه است: باید دانست که در جریان یک رقابت درست، نامزدها بایستی برخوردی منصفانه را با طرفهای مقابل خود داشته باشند، یعنی نباید از انصاف فاصله گرفت و نامزدهای دیگر را تخریب نمود.
۶٫ نامزدها باید عقیده واقعی شان را بیان نمایند: وقتی قرار است که در معرض انتخاب قرار گرفت، نباید به گونه ای عمل کرد که خوشایند مردم بود و یا به اصطلاح رفتاری پوپولیستی داشت، بلکه شخص نامزد باید آنگونه که هست رفتار نماید و مردم نهایتا تصمیم خواهند گرفت که چه کسی شایسته انتخاب شدن است.
۷٫ تخریب چهره کشور، ذهنیت مردم و چهره مسئولین دلسوز ممنوع است: نامزدها نباید برای کسب رای به گونه ای رفتار کنند که منافع ملی به خطر بیافتد و دشمنان بتوانند از این عمل آنها علیه کشور استفاده نمایند. همچنین گفتمان سلبی در رقابتها نباید رواج یابد و به عنوان رویه قرار بگیرد.
۸٫ اختلاف نظر در رقابت سیاسی، نباید به تنازع ختم شود: واضح است که نامزدها از آنجایی که با نگرش‌های متفاوتی در انتخابات شرکت میکنند، اختلاف نظرهایی نیز بایکدیگر دارند. اما نباید رقابت سیاسی به گونه‌ای باشد که اختلاف ها را نزاع ختم شود و عرصه رقابت به عرصه انتقام تبدیل گردد. و همچنین باید دانست که نباید هیچکدام از نامزدها اثبات خود را متوقف بر نفی دیگری بدانند.
۹٫ در رقابت درست، برنده و بازنده وجود ندارد: انتخابات عرصه تصمیم مردم است و مردم هم کسانی را انتخاب خواهند کرد که گمان کنند بیشترین کمک را میتوانند به آینده سیاسی کشور داشته باشند. بنابراین نباید برنده و بازنده ای را در این رقابت سیاسی متصور شد، واقعیت امر آن است که در جریان یک انتخاب درست همه نامزدها و مردم پیروز خواهند بود و دشمن شکست خواهد خورد.
در نهایت رأی مردم تعیین کننده است
باید دانست که نتیجه یک انتخابات فقط با رای مردم است که تعیین میشود. همچنین کسانی که در انتخابات شرکت نمیکنند بایستی بدانند که آنان نیز در حال رای دادن هستند. با این تفاوت که آنها حق انتخاب خود را به دیگران میسپارند، گویی شخصی در فرآیند انتخابات شرکت میکند ولیکن تعرفه رایی که حق مسلم خودش است را به دیگری میسپارد و عنوان میدارد که «هرکس را دوست داری انتخاب کن!». لذا حتی شرکت نکردن در فرآیند روز رای گیری نیز افراد یک جامعه را از حضور در انتخابات بازنخواهد داشت و او نیز همیشه در انتخاب فرد منتخب سهیم خواهد بود، هرچند بدون رای دادن این عمل صورت بگیرد.
