🏤 دانشگاه امام صادق(ع)،عضو هیأت علمی گروه مدیریت بازرگانی
🎓 پژوهشگر مطالعات بازاریابی سیاسی
از جمله مهمترین اقدامات امام خمینیرحمةاللهعلیه برای تثبیت حکومت بعد از انقلاب اسلامی، برگزاری پنج انتخابات در سال اول پیروزی انقلاب اسلامی بود. امام با استفاده از عنصر مردمیبودن انقلاب، نهایت بهره را برد و با به میدان کشیدن مردم به انتخاب آنها اعتنا کرد و اعتبار بخشید. امامرحمةاللهعلیه که مجلس را «عصاره فضائل ملت» و « در رأس امور» میدانست، بنای انقلاب را بر خواست مردم گذاشت و از درون همان انتخاباتها، به نوع حکومت، تدوین قانون اساسی، قوه قانونگذاری و قوه اجرایی رسید.. در بین انتخابهای مردم، انتخابات مجلس شورای اسلامی، جنسی مردمیتر و برخاسته از درون تودههای مردم برای اثرگذاری در سطح ملی و حضور در قوه مقننه دارد؛ حتی بیش از انتخابات شوراها، که اگرچه مردمی است ولی سطحی محلّی دارد. اکنون بعد از گذشت چهل سال از انقلاب، و پشتسر گذاشتن ده مجلس، میتوان گفت هر کدام از این «مجلس»ها از دو حیث «از مردم بودن» و «برای مردم بودن» برای خود روایت و داستانی مجزّا دارند و به همین نسبت در اذهان، تصویر و ادراک متفاوتی را ساختهاند. از آنجا که تصویر، برساختهای کاملاً فردی است، در این مقاله تصویرهای برداشتی پژوهشگر که بعضاً ناشی از یک اتفاق برجسته یا برآیندی از وقایع و اقدامات است، در مورد مجلسهای اول تا دهم روایت شده است. تنوع و گونهگونی این تصاویر میتواند معیاری برای تشخیص «مجلس طراز انقلاب اسلامی» مبتنی بر دو ویژگی موردنظر امامرحمةاللهعلیه یعنی «عصاره فضائل ملت» و « در رأس امور» باشد.
مجلس سوم: اقتضائات و مصالح
حالا با دو خط شدن جریان انقلاب، عدهای تبدیل به راست سنّتی با محوریت جامعه روحانیت مبارز و جمعیت مؤتلفه اسلامی و عدهای تبدیل به چپ سنّتی با محوریت جریان انقلابی روحانیت با اسم مجمع روحانیون مبارز و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی شدند. با توجه به فضای سیاسی کشور و البته ورود دو گزاره اسلام ناب و اسلام آمریکایی به ادبیات انقلابیگری توسط امام و متهم شدن برخی جریانات بهعنوان سمپات اسلام آمریکایی، نتیجه انتخابات مجلس سوم بهنفع جریان چپ رقم خورد. در چهار سال حیات این مجلس اتفاقهای بزرگی در حیات جمهوری اسلامی واقع شد که مهمترین آنها عبارت بود از:
- ارتحال حضرت امام(ره)
- پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و وقوع آتشبس در جنگ ایران و عراق
- استعفای جنجالبرانگیز میرحسین موسوی
- عزل پر سروصدای آیتالله منتظری از قائم مقامی رهبری
- تصویب نخستین برنامه ۵ ساله بعد از انقلاب
اما تصویری که بیشتر خود را از مجلس سوم نشان میدهد، نظر شورای نگهبان مربوط به مخدوش بودن انتخابات در تهران و نهایتاً نظر حضرت امام با توجه به اقتضائات بر تأیید آن است که نهایتاً منجر به استعفای آیتالله صافی از عضویت در شورای نگهبان میشود. در واقع، دو نقش پررنگ اقتضائات معاصر و مصالح نظام، فائق بر همه متغیرهای دیگر میشود و امام با اشراف کامل به مصالح، بر تأیید انتخابات صحه میگذارند. در اینجا تصویری از انفاذ نظر و حکم ولیّ امر در تعارض با دیدگاه سایر مراجع و فقها رخنمایی میکند.